Bugün 2 Nisan. Ahmet Vefik Paşa, Topal Osman, Sabahattin Ali, Necdet Evliyagil, Dursun Ali Sarıoğlu, Sungu Çapan ve Yakup Satar'ın ölüm yıldönümleri.
BRT Yayın Grubu olarak bu değerlerimizi saygıyla, sevgiyle anıyoruz.
Ahmet Vefik Paşa kimdir?
Ahmet Vefik Paşa (d. 3 Temmuz 1823, İstanbul - ö. 2 Nisan 1891, İstanbul)
Devlet adamı, diplomat ve tiyatro yazarı.
Türkçülük hareketinin öncülerinden. İki defa Maarif Nazırlığı (Eğitim Bakanlığı) yaptı. Bursa valiliği sırasında bu kentte bir tiyatro yaptırmakla ün kazanmış ve ismi Bursa ile özdeşleşmiştir.
3 Temmuz 1823'de İstanbul'da doğdu. Hariciye Nezareti memurlarından Ruhittin Efendi'nin oğludur. 1831 yılında İstanbul'da başladığı eğitimini, babasının görevi nedeniyle gittiği Paris'te Saint Louis Lisesi'nde tamamladı. Paris'te bulunduğu süre içinde Fransızca'yı anadili gibi öğrendi ve 1837'de yurda döndüğünde tercüme odasında çalıştı. 1840'da elçilik katibi göreviyle Londra'ya gitti ve İngilizce öğrendi.
Sırbistan, İzmir, Eflak ve Boğdan'da görev yaptıktan sonra 1842'de İstanbul'a döndüğünde başmütercim olarak tercüme odasında görev aldı ve Devlet Salnamesi (Yıllığı) hazırlanmasında görevlendirildi. İlerleyen yıllarda çeşitli görevlerde bulunduktan sonra Tahran'a elçi olarak atanarak Fars dilini ve İran tarihinin kökenlerini öğrendi. Elçilik binalarına bayrak asma adetini getiren, Tahran'da elçi iken elçilik binasını Osmanlı Devleti toprağı olarak ilan edip bayrak çektiren Ahmet Vefik Paşa olmuştur.
1857'de kısa bir süre için Adalet Bakanlığı görevine getirildi. 1860'ta Paris büyükelçisi, 1861'de Bursa'da Evkaf Nazırı oldu. Halkın şikayetleri üzerine Bursa'daki görevinden alınarak yıllarca resmi bir görev verilmedi, bu süre içinde Türk tarih ve edebiyatına yeni eserler ve tercümeler kazandırdı. 1872'de birinci defa olarak Maarif Nazırı oldu ama 1873'de görevden alındı. Kısa bir süre Edirne Valiliği yaptı. 1878'de tekrar Maarif Nazırı, daha sonra da Başvekil oldu ama görevden alındı. 1879-1882 yılları arasında Bursa valisi olarak görev yaptı, tekrar başvekil atandı ama 3 gün sonra görevden alındı. Ölümüne kadar Rumelihisarı'ndaki evinde ilmi ve edebi çalışmalar yaptı. 2 Nisan 1891'de İstanbul'da ölmüştür, mezarı Rumelihisarı mezarlığındadır.
İlk Türkçe sözlüklerden biri olan Lehçe-i Osmani'yi hazırlayan, Türk tarihinin Osmanlı ile başlamadığını gündeme getiren ve savunan Ahmet Vefik Paşa, bazılarına göre Osmanlı Türkleri'nin ilk Türkçüsüdür. Fezleke-i Tarih-i Osmani (Kısa Osmanlı Tarihi) ve Hikmet-i Tarih (Tarih Felsefesi) adlı tarih eserleri vardır. Şecere-i Türki isimli eseri Çağatay Türkçesi'nden Osmanlı Türkçesi'ne çevirmiştir.
Bursa valiliği sırasında bugün kendi adıyla anılan bir tiyatro yaptırdı. Moliere'in 16 eserini uyarladı, Victor Hugo ve Voltaire'in eserlerini tercüme etti.
Ahmet Vefik Paşa, tiyatroda, Tomas Fasulyacıyan Kumpanyasına kendi tercüme ve adaptasyonlarını oynattırır, her gün provalara gider, bir rejisör gibi oyunla ilgilenir ve memurları oyunu izlemeye mecbur tutardı. Bu tür hareketleri yüzünden tuhaf bir adam olarak tanındı.
Ahmet Vefik Paşa'nın Eserleri
Lehçe-i Osmanî: Türkçeden Türkçeye ilk sözlük çalışmasıdır. Sözcüklerin aynı zamanda farklı ağızlardaki karşılıklarına da yer verilmiştir. Kullanımda olan yabancı sözcükler ve yerli sözcükler ayrı bölümler halinde derlenmiştir.
Şecere-i Türk Çevirisi: Çağatay Türkçesi ile Ebu'I Gazi Bahadır Han tarafından kaleme alınmış olan Şecere-i Türk adlı eseri Çağatay Türkçesinden Osmanlı Türkçesine aktarmıştır.
Müntehabat-ı Durûb-ı Emsâl: Şinasi'nin başlattığı atasözleri derleme çalışmasının daha sistematik ve hacimli halidir.
Fezleke-i Tarih-i Osmanî: Bu eser, kültür ve eğitim tarihimiz açısından oldukça önemlidir. Rüştiyelerde Osmanlı tarihi derslerinde okutulmak üzere hazırlanmış ilk ders kitabıdır.
Lehçe-i Osmani (Türkçe Sözlük)
Fezleke-i Tarih-i Osmani (Kısa Osmanlı Tarihi)
Hikmet-i Tarih (Tarih Felsefesi)
Şecere-i Türki (Tercüme)
Moliere'in 16 eserini tercüme etmiştir.
Mensur Uyarlamalar
Tabib-i Aşk
Zoraki Tabip
Azarya
Zor Nikah
Merakî (Hastalık Hastası)
Dekbazlık
Kibarlık Budalası
Manzum Uyarlamalar
Savruk
Kocalar Mektebi
Kadınlar Mektebi
Tartüffe
Adamcıl
Don Juan
İnfihal-i Aşk
Topal Osman kimdir?
Topal Osman 1883 yılında Giresun'da doğdu. Gönüllü olarak Balkan savaşına katıldı. Bu savaşta yaralandı ve bacağı sakat kaldı. I. Dünya Savaşında gönüllülerden oluşan bir birliğin başında Kafkas Cephesindeki çarpışmalara katıldı. İzmir'in 15 Mayıs 1919'da Yunanlılarca işgal edilmesinin hemen ardından gönüllü birliklerle Karadeniz bölgesindeki Rum çetelerine karşı mücadele etti. Giresun Belediye Başkanlığı ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin Giresun Şubesi Başkanlığını yaptı. Daha sonra Mustafa Kemal tarafından Kasım 1920'de Muhafız Kıtası komutanlığına getirildi. Koçgiri ayaklanmasının bastırılmasında önemli rol oynadı. 47. Alay komutanı olarak katıldığı Sakarya Savaşında yararlılık gösterdi. TBMM'de II. Grup olarak bilinen muhalefet grubunun önderlerinden Trabzon milletvekili Ali Şükrü Beyi, Mustafa Kemal'e karşı sert muhalefet izlediği gerekçesiyle 27 Mart 1923'de öldürdü. Güvenlik kuvvetlerine teslim olmayan Topal Osman, Ankara Ayrancı bağlarındaki evinde girdiği çatışmada yaralı olarak ele geçirildi. Kısa süre sonra 2 Nisan 1923 öldü.
Sabahattin Ali kimdir?
41 yıllık kısa sayılabilecek yaşamına Kürk Mantolu Madonna, Kuyucaklı Yusuf, İçimizdeki Şeytan, Kağnı, Ses gibi çok önemli roman ve hikâyeleri sığdıran ünlü yazar Sabahattin Ali’nin bugün vefatının 75. yıl dönümü. SABAHATTİN ALİ KİMDİR?
Sabahattin Ali 25 Şubat 1907'de babasının mesleği nedeniyle bulunduğu Eğridere'de doğdu. Ailenin köklerinin Trabzon'un Of ilçesine dayandığı bilinmektedir. 2 Nisan 1948, Kırklareli'de öldürüldü. Türk yazar ve şairdir. Edebi kişiliğini toplumcu gerçekçi bir düzleme oturtarak yaşamındaki deneyimlerini okuyucusuna yansıttı ve kendisinden sonraki cumhuriyet dönemi Türk edebiyatını etkileyen bir figür hâline geldi. Daha çok öykü türünde eserler verse de romanlarıyla ön plana çıktı; romanlarında uzun tasvirlerle ele aldığı sevgi ve aşk temasını, zaman zaman siyasi tartışmalarına gönderme yapan anlatılarla zaman zaman da toplumsal aksaklıklara yönelttiği eleştirilerle destekledi. Kuyucaklı Yusuf (1937), İçimizdeki Şeytan (1940) ve Kürk Mantolu Madonna (1943) romanları Türkiye'deki edebiyat çevrelerinin takdirini toplayarak hem 20. yüzyılda hem de 21. yüzyılda etkisini sürdürdü.
Eğridere'de doğan Sabahattin Ali, ilk hikâye ve şiir denemelerine Balıkesir'de başladıktan sonra İstanbul'daki edebiyat öğretmeni Ali Canip Yöntem'in desteğiyle ilk kez Akbaba ve Çağlayan dergilerinde şiirlerini yayımlattı. Anadolu'da kısa süre öğretmenlik yaptıktan sonra Türk devleti tarafından dil eğitimi için Almanya'ya gönderildi. Türkiye'ye döndüğünde Almanca öğretmeni olarak göreve başlasa da önce komünizm propagandası yaptığı iddiasıyla bir süre tutuklandı, ardından ise Türk devlet yöneticilerini eleştirdiği iddiasıyla tekrar tutuklandı. Bu dönemde memurluktan ihraç edilince görevine geri dönebilmek için Atatürk hakkında bir şiir yazdı ve tekrar devlet kurumlarında görevlendirildi. Ayrıca kendisine yüklenen sosyalist algısını kırmak için de Esirler adlı bir oyun kaleme aldı.
Hayatının son yıllarında Türk milliyetçileriyle yaşadığı tartışmalarla da öne çıktı, özellikle Türkçü-Turancı yazar Nihal Atsız ile yaşadığı gerilim giderek artarak Irkçılık-Turancılık davasının bir parçası oldu. Bu dönemde Aziz Nesin'le beraber çıkardığı Markopaşa dergisinde siyasileri eleştirmesi yüzünden çeşitli davalarla uğraşmak zorunda kaldı. Hakkındaki davaların aleyhinde seyrettiği bir dönemde Türkiye'den ayrılmak istedi ve Bulgaristan sınırını geçmek isterken kendisine kaçma girişiminde rehberlik eden Ali Ertekin tarafından milliyetçi gerekçelerle öldürüldü.
Necdet Evliyagil kimdir?
Doğumu: 1926, İstanbul Ölümü: 2 Nisan 1992, Ankara
İstanbul Erkek Lisesinin ardından İÜ Edebiyat Fakültesini bitirdi (1950). Gazetecilik hayatına atıldı. Cumhuriyet, Yeni Sabah, Dünya gazetelerinde çalıştı (1945-55). Ajans-Türk matbaasını kurdu, 'Şiirli Ajans-Türk Takvimi'ni çıkardı. Cumhuriyet Halk Partisi Ankara milletvekili oldu (1973-77). İstanbul Radyosunda 'Düşünceler' ve 'Eserlerarası' programlarında söyleşiler yaptı. Çeşitli dergilerde şiirlerini yayımladı. Yalın ve rahat bir dille günlük duygularını dile getirdi.
Eserleri
Şiir:Eski Yalı (1956), Duyabildiğine (1960), Yaşantı (1972), Altınkum Vapuru (1975), Düş ve Gerçek (1978), Çocukların Görkemli Düşü ve Acı Gülüş (1979), İstanbul Düşü (Şiirlerinden seçmeler, 1982), İstanbul Bulutu (1987)
Diğerleri:Aşk İçin Söylenenler (Antoloji, 1948), Edebî Mektepler, Edebî Cereyanlar (İnceleme, 1949), Divan Şiirinden Seçmeler (Antoloji, 1958), Türk Şiiri Antolojisi (1958), Edebî Konuşmalar (Tanıtma, 1958), Ajans-Türk Şiir Antolojisi (Behçet Kemal Çağlar ile, 1959), Anlamsız Şiir (İnceleme, 1961)
Dursun Ali Sarıoğlu kimdir?
1936 yılında Rize'nin Çayeli ilçesinde dünyaya gelen Ali Sarıoğlu, ekonomik nedenlerle ilköğretimden sonra eğitim alamamış ve 10 yaşlarındayken İstanbul'a gelerek vasıfsız çocuk işçi olarak birçok işte çalışmıştır. 1960'lı yılların ikinci yarısında açılan bir tiyatro oyunculuğu sınavından başarıyla çıkarak çeşitli tiyatro topluluklarında 30 civarında rolde oynadı. Kamerayla geç tanışan sanatçı, 1982 yılından itibaren Sinema ve dizi filmlerde çeşitli roller üstlendi. Karakter oyuncusu olan Sarıoğlu, genellikle "Karadeniz tiplemeleri"yle tanınmaktadır. Ancak en bilindik rolleri, 1992'de rol aldığı "Ana" adlı dizide, "Çat çat çat, kel Behzat!" ve "Yaşasın kötülük!" replikleriyle tanınan mafya babası "Kel Behzat" karakteri, 1996 yılında rol aldığı "Tatlı Kaçıklar" adlı dizideki "Tarumar" adlı mafya babası karakteri ve "Yasemince" programında canlandırdığı komiser karakteridir.
Dursun Ali Sarıoğlu 2 Nisan 2018 tarihinde hayata gözlerini yummuştur.
YER ALDIĞI PROJELER
Aşkım Aşkım - 2008 Nazlı Yarim - 2007 Kurtlar Vadisi Pusu - 2007 Kabadayı - 2007 Amerikalılar Karadeniz'de 2 - 2006 Aynı Çatı Altında - 2006 Kadın Severse - 2006 Sevda Tepesi - 2005 Bizim Karakol - 2004 Son Yaprak - 2004 Sınırlı Aşk - 2003 Asayiş Berkemal - 2002 Bana Abi De - 2002 Hastayım Doktor - 2002 En Son Babalar Duyar - 2002 Son - 2001 Parça Pinçik - 2000 Yasemince - 1997 Baskül Ailesi - 1997 Tatlı Kaçıklar - 1996 Palavra Aşklar - 1995 Çiçek Taksi - 1995 Zzzzt FM - 1994 Küçük Bey - 1994 Şerefli Müfettiş Şeref - 1994 Komşular - 1993 Çılgın Aşıklar - 1993 Mahallenin Muhtarları - 1992 Menekşe Koyu - 1991 Ana - 1991 Ölü Bir Deniz - 1989 Keşanlı Ali Destanı - 1988 Öğretmen - 1988 Bir Çember Kırılırken - 1987 Değirmen - 1986 Asiye Nasıl Kurtulur - 1986 Davacı - 1986 Bir Yudum Sevgi - 1984 Namuslu - 1984 Arkadaşım - 1982
Yakup Satar kimdir?
Şanlı İstiklal Savaşının son kahramanlarından Yakup Satar, 1898 yılında Kırım’da doğdu. Ailesiyle Eskişehir’e göç eden Satar, Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’na katılmasıyla Basra Cephesi’nde savaştı. Sakarya Meydan Muharebesi’nde de düşmana karşı mücadele eden Satar, savaş sonunda Eskişehir’e döndü. Uzun süre çiftçilik yapan Satar, eşini kaybetmesinin ardından kızları Zekiye Tali ve Bedriye Kalaş ile yaşıyordu. Satar’ın, 6 çocuğu, 50’ye yakın torunu bulunuyor. Son 10 yıldır çeşitli rahatsızlıkları nedeniyle evinden dışarı çıkamayan Gazi Satar, geçen yıl dünyaya gelen bebeklerle torunlarının torunlarını görmüştü. 110 yaşındaki Satar, Eskişehir merkezde Hayriye Mahallesi’ndeki evinde 2 Nisan 2008 tarihinde vefat etti
SUNGU ÇAPAN KİMDİR?
Sinema yazarı ve eleştirmeni Sungu Çapan yaşamını yitirdi. Çapan bir süredir rahatsızlığı nedeniyle hastanede tedavi görüyordu. 1947'de dünyaya gelen, D.G.S.A. Grafik Sanatlar Bölümü'nü bitirdikten sonra bir süre mesleğini yaparak, özellikle kitapların kapaklarını hazırlamıştı. Çapan'ın 1965'te Forum dergisinde ilk sinema yazıları yayınlanmıştı.
Türk Sinematek Derneği'nin kuruluşunda etkin görev alan Çapan, derneğin yayın organı Yeni Sinema'yı da yönetmiş, eleştiriler kaleme almıştı.
1968-1971 arası Paris'te yaşayan ve eğitim gören Sungu Çapan, ardından ülkeye dönüp reklam şirketlerinde çalıştı. Uzun yıllar Cumhuriyet gazetesinde haftalık yazılarını sürdüren Çapan'ın eleştirileri TV'de 7Gün, Milliyet Sanat gibi dergilerde de yayınlanmıştı. 2 Nisan 2023'te vefat etti.
Comments