Cahide Sonku, Sadri Alışık, Enver Ziya Karal

Bugün 18 Mart. Cahide Sonku, Sadri Alışık ve Enver Ziya Karal'ın ölüm yıldönümleri.

BRT Yayın Grubu olarak bu değerlerimizi saygıyla, sevgiyle anıyoruz.

Cahide Sonku kimdir?

Gerçek adı Cahide Serap olan Cahide Sonku; Yemen'de 1916 yılında Bab-ı Sabah, yani Sabah Kapısı denilen yerde, bir asker ailesinin kızı olarak dünyaya geldi. Dedesi Yedinci Ordu Komutanı Çorapsız İbrahim Paşa, babası ise dedesinin emrinde görev yapan bir subaydı. Daha sonra İstanbul'a gelirler. Aile, erkek çocuğunu çok sevdiği için daha doğmadan Cahide'nin ablasına Necdet ismini koydu. Cahide doğunca da bu geleneği bozmayarak ona savaşan manasına gelen Mücahit adını verdi. . Yemen'den İstanbul'a gelip, babası evlerini terkedince Cahide ve annesi, kendilerini bir anda yoksulluğun içinde buldu. Önce Halkevleri Tiyatrosu,16 yaşında Darülbedayi'ye (Osmanlıdaki ilk konservatuvar ) girmiş, zamanla İstanbul Şehir Tiyatroları'nın gözde oyuncuları arasında girmiştir. Muhsin Ertuğrul döneminin önemli isimlerindendir. Oynadığı bir oyunda Muhsin Ertuğrul'un ondaki yeteneği ve güzelliği fark etmesi üzerine Şehir Tiyatroları'nda çalışmaya başlar. Muhsin Ertuğrul'un keşfiyle Darülbedayi'de (1932-Şehir Tiyatroları) "Yedi Köyün Zeynebi" ile oyunculuğa başlar. Sonraki yıl 1933 yılında Muhsin Ertuğrul'un rejisörlüğünü yaptığı 'Söz Bir Allah Bir' adlı filmle sinemaya geçer. 1935'de çekilen ve Türk Sinema Tarihine "İlk köy filmi" olarak geçen "Bataklı Damın Kızı Aysel" filmi, Cahide Sonku'ya, Türk sinemasının ilk "star" oyuncusu unvanını getirir. 1949 yılında oynadığı 'Fedakar Ana' filmi sırasında yönetmen Seyfi Havaeri rahatsızlanınca, filmi Cahide Sonku tamamladı. Ve ondan itibaren de hem oyuncu hem de yönetmen olarak filmlere imzasını atmaya başladı.

Bu filmden sonra 1950 yılında kendi yapım şirketi Sonku Film'i kuran Cahide Sonku eşi Talat Artemel ve Sami Ayanoğlu ile birlikte "Vatan ve Namık Kemal" filmini yönetir. Yıldız Dergisinin 1951 yılında açtığı yarışmada Vatan ve Namık Kemal "En İyi Film", Cahide Sonku da "En İyi Kadın Oyuncu" seçilir.

Muhsin Ertuğrul'un direktifleri üzerine bir star olma yolunda ailesini ,arkadaşlarını, özel hayatını bir kenara koyarak sanat aşkıyla çalışmaya başlar. Gerçektende başarısı, güzelliği herkesi büyüler. Ama hiç kimse yalnız yaşayamaz, doğal olarak O da dönemin en meşhur oyuncularından, Talat Ertemel ile 1937 yılında evlenir.

Talat Bey, içki içmeyi seven, kadınların gözdesi bir adamdır. Cahide Sonku, işine fazla düşkün olduğundan zamanla aralarında sorunlar yaşanır. Ve nefret ettiği içki hayatında yer almaya başlar. İkisinin anlaşmazlıkları her geçen gün artar. Boşanırlar. Daha sonra çok zengin işadamı İhsan Doruk'la evlenir. Çok şaşalı bir hayat yaşanmaya başlanır. Ayakkabısından şampanya içirten kadın denir. Kızı Ender'in doğumundan bir müddet sonra boşanırlar. Sonku film'in sahibidir ama bir yangın sonucu herşeyini kaybeder. Beklenmeyen son, "Beklenen Şarkı" filminden sonra gelir. Zeki Müren'in yükselişine karşın bu filmden kazanılan başarı ve ün, Cahide Sonku için sonun başlangıcı olur. Sonku Film Şirketi'nin, 1963 yılında bir yangın sonucu - bir söylentiye göre kundaklanması sonucu, tüm filmleri yanan ve servetini yitiren Sonku, alkolle olan dostluğunu ilerletir. Cahide Sonku hayatının geri kala kısmında kısa bir süre Şehir Tiyatrosu'nda çalıştı daha sonra buradan ayrılan Sonku, içki problemi iyice artar. İş yaşamındaki disiplin de bu yüzden bozulur. Teklif almamaya başlar. Para sorunları baş gösterir. Son zamanlarda parasızlıktan ispirto içerek, tahta bir kerevetin üzerinde ölmeyi dileyerek geçiren Cahide Sonku, 18 Mart 1981 de Alkadraz Sineması'nda fenalaşarak 64 yaşında öldü.

Cahit Irgat ile de evlenmiş olup birlikte Cahitler Tiyatrosu'nu kurmuşlardır. Daha sonra boşanmışlar. 1979 yılında Sinema Yazarları Derneği hizmet ödülünü aldı.

Evlilikleri : 1937 yılında Dönemin en meşhur oyuncularından Talat Ertemel ile evlenir bir müddet sonra boşanırlar. Daha sonra çok zengin işadamı fabrikatör İhsan Doruk'la evlenir ve Ender adında (d. 1953) bir kız çocuğu var. Bu evliliği de boşanma ile sonuçlanmıştır.

Cahit Irgat ile son evliliğini yapmış onunla da boşanmıştır.

Büyük sanatçı, 1970'lerde Alâettin Bahçekapılı ile sohbette... (Foto: A.Bahçekapılı arşivi)

Filmleri - Oyuncu (32 Film) 1977Yeşilçam Sokağı 1971 Mıstık (Ülkü Erakalın) 1967 Bizansı Titreten Yiğit (Muharrem Gürses) 1967 Serseriler Kralı (Mehmet Dinler) 1966 Sokak Kızı (Ülkü Erakalın) 1966 At Avrat Silah (Yılmaz Güney) 1966 Çalıkuşu (Osman F. Seden) 1966 El Kızı (Nejat Saydam) 1966 Kovboy Ali (Yılmaz Atadeniz) 1966 Sevda Çiçeğim (Kemal Kan) 1965 Sevgim ve Gururum (Süreyya Duru) 1965 Beyaz Atlı Adam (Remzi Jöntürk) 1965 Düşman Kardeşler (Semih Evin) 1965 Korkusuzlar (Semih Evin) 1965 Yahya Peygamber (Hüseyin Peyda) 1962 Yavru Melek (Osman F. Seden) 1956 Büyük Sır (Talat Artemel) 1955 İlk ve Son (Atıf Yılmaz) 1953 Beklenen Şarkı, yönetmen ve oyuncu 1952 Günahını Ödeyen Adam (C. Y. Kastanof) 1951 Vatan ve Namık Kemal, yönetmen ve oyuncu 1949 Fedakar Ana (Seyfi Havaeri) 1947 Yuvamı Yıkamazsın (Kani Kıpçak) 1946 Kızılırmak-Karakoyun 1946 Senede Bir Gün (Ferdi Tayfur) 1945 Yayla Kartalı (Muhsin Ertuğrul) 1942 Kıskanç (Muhsin Ertuğrul) 1940 Akasya Palas (Muhsin Ertuğrul) 1940 Şehvet Kurbanı(Muhsin Ertuğrul) 1939 Bir Kavuk Devrildi 1934 Bataklı Damın Kızı Aysel (Muhsin Ertuğrul) 1933 Söz Bir, Allah Bir ((Muhsin Ertuğrul)

Filmleri - Yönetmen (3 Film) Büyük Sır 1956 Beklenen Şarkı 1953 Vatan ve Namık Kemal 1951

Filmleri - Yapımcı (10 Film) Büyük Sır 1956 Kara Çalı 1956 İlk Ve Son 1955 Bozkurt Obası 1954 Beklenen Şarkı 1953 Günahını Ödeyen Adam 1952 Fahisenin Kızı 1952 Güldağlı Cemile 1951 Vatan ve Namık Kemal 1951 Fedakar Ana 1949

Filmleri - Senaryo (1 Film) Vatan ve Namık Kemal 1951

Sadri Alışık kimdir?

Sadri Alışık 5 Mart 1925 yılında İstanbul'da doğdu. Asıl adı Sadrettin olmasına rağmen, annesi Saffet hanım ve babası Rafet Kaptan onu hep Sadri diye çağırırlardı. Babası Kaptan olduğundan haftada biriki kez eve gelebiliyordu. Bu yüzden ailenin sorumluluğu ve idaresi anne Saffet Hanım'da idi. Sadri Alışık sekiz yaşındayken kız kardeşi Nevin dünyaya geldi.Sadri Alışık'ın içindeki oyunculuk aşkı küçük yaşlarda kendini göstermeye başlamıştı. Arkadaşları bilye oynayıp, uçurtma uçururken, O piyesler hazırlayıp mahalle arkadaşlarına oyunlarını sunardı. Altı-yedi yaşlarındayken bir sünnet gecesinde Naşid Özcan Tiyatrosu'nu izledi. O günden sonra tiyatroya olan tutkusu başladı. Paşabahçe 39. İlkokulunda üçüncü sınıftayken "İSTİKAL PİYESİ" adlı oyunda "Adalı Halil" rolünü aldı ki bu başroldü.

İlkokulu bittikten sonra ailenin isteği ile Cağaloğlu'na taşındılar. Orta okul ikinci sınıfta tiyatro aşkı tekrar başladı. Ancak okulda tiyatro yoktu.

Liseye İstanbul Erkek Lisesi'nde başladı. Lisenin yanısıra Cağaloğlu Halk Evi'nde tiyatroya gidiyordu. Liseyi bırakıp devam mecburiyeti olmadığından Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü'ne kayıt oldu.

Yavaş yavaş, sahne, resim, tiyatro derken sinemaya adım attı ve ilk filmi Günahsızlar'ı 1945 yılında çevirdi. Şöhret basamaklarını hızla ilerleyen Sadri Alışık 1959 yılında çevirdiği Yalnızlar Rıhtımı adlı filmde otuz sekiz yıllık hayat arkadaşı Çolpan İlhan ile tanıştı. Evlendikten bir kaç sene sonra oğlu Kerem Alışık dünyaya geldi. Sinema yaşantısının yanı sıra, sahne gösterilerinde de çok başarılı oldu. İçkiyi çok seven Sadri Alışık, en iyi dostu Ayhan Işık'ın ölümünden sonra kendini iyice içkiye verdi. Karaciğer yetmezliğinden Amerika'ya giden Sadri Alışık Amerika'da yaşayan Türk doktoru Münci Kalayoğlu tarafından ameliyat edildi ve sağlığına kavuştu. Sanat yaşamını televizyonda devam ettirdi.

Sadri Alışık genellikle, değişen toplumsal değerler içinde güzelliğe tutkun, umutlu, yaşama sevinciyle dolu, dürüstlüğü ve doğruluğu özleyen insan tipini oynadı.

Sinemanın yanısıra şiir ve resimle de uğraşan Alışık, beş yüzün üzerinde filmde rol aldı. En son rolü ise Yengeç Sepeti adlı dizide baba rolüydü.

Sadri Alışık, 20 Ağustos 1959 tarihinde sinema oyuncusu Çolpan İlhan ile evlendi. Sadri Alışık 1995 yılında vefat edene kadar da evli kaldılar. Kerem Alışık adında oyuncu olan bir oğlu vardır.

Sadri Alışık 18 Mart 1995 tarihinde vefat etti.

Enver Ziya Karal kimdir?

Ord. Prof. Enver Ziya Karal 1906 yılında Kosova’nın Osmaniye kasabasında doğmuştur. Annesinin adı Zeynep, babasının adı Ağalı Mehmet’dir. Balkan savaşında babası, amcası Hüseyin, dayısı Hüseyin şehit edilmiş, anneside koleradan ölmüştür. Enver Ziya Karal, ağabeyisi tarafından 1916 yılı başlarında İzmir’in Alaçatı kasabasında yetimler için açılmış olan ve ilkokul düzeyinde öğretim yapan Darüleytam’a kaydettirilmiştir. Mütarekenin imzalanması üzerine Bursa’daki aynı adı taşıyan okula oradan da Istanbul’a götürülerek oradaki benzer okullara yerleştirilmişilerdir. Enver Ziya Karal, Ortaköy Darüleytam’ına verilmiş ve bu okulu 1922 yılında bitirmiştir. Bundan sonra 1923 yılında Edirne Sultanisine (Lise) leylî meccani öğrenci olarak kabul edilmiş ve bu okulu 1928 yılında bitirmiştir. Aynı yıl devlet hesabına açılan Avrupa imtihanlarınai tarih ve coğrafya öğrenimi girmek üzere girmiştir. Bu imtihanları kazandıktan sonra Ekim 1928 yılında Fransa’ya gönderilmiştir. Yüksek öğrenimini ve Doktora çalışmasını devlet bursuyla Fransa’da (Lyon Üniversitesi’nde) yaptıktan sonra 1933 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Tarih Doçenti olarak göreve başlamıştır. 1942 yılında Profesör olarak geldiği Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi’nde Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü’nü kurmuştur. 1960 yılında Ordinaryüs Profesörlüğe yükseltilen Karal, İstanbul Harp Akademisi, Ankara Harp Akademisi, Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde Türk İnkılap Tarihi; Amerika Birleşik Devletleri’nin çeşitli üniversitelerinde ve İngiltere’de Manchester Üniversitesi’nde konuk profesör olarak Yakınçağ Osmanlı Tarihi dersleri vermiştir. 1953 yılında eşi tarih öğretmeni Fatma Karal ile birlikte devlet tarafından Atatürk’ün Selanik’te doğduğu evi müze haline getirmekle görevlendirilmiştir. Çeşitli devlet görevleri ile yurtiçi ve yurtdışı devlet temsilciliklerinin yanı sıra 1960-1961 yıllarında Kurucu Meclis üyeliği, 1961 Anayasasını hazırlayan komisyonun başkanlığı ve Türk Eğitim Derneği Başkanlığı yapmıştır. UNESCO Milli Komisyonu, Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu üyeliklerinde bulunan Karal, 1972 yılından 1982 yılındaki vefatına kadar Türk Tarih Kurumu Başkanlığı’nı yürütmüştür. Beş ciltlik Yakınçağ Osmanlı Tarihi başta olmak üzere Atatürk, Türk Devrim Tarihi, Osmanlı Tarihi üzerine pek çok sayıda yapıtı bulunan Karal, evli ve iki çocuk babasıydı. —Çocukluk Yılları: Enver Ziya Karal 1906 yılında Kosova’nın Osmaniye kasabasında doğmuştur. Annesinin adı Zeynep, babasının adı Ağalı Mehmet’dir. Balkan savaşında babası, amcası Hüseyin, dayısı Hüseyin şehit edilmiş, annesi de koleradan ölmüştür. Savaştan önce Anadolu’ ya göçmüş olan ikinci amcası Hoca İbrahim Efendi Birinci Dünya Savaşma gönüllü olarak katılmış, o da Çanakkale’de şehit düşmüştür. Enver Ziya Karal, Balkan Savaş’ın-dan sonra ağabeyleri Kâzım ve Mustafa (B. Karal) ile İzmir’e göç etmişler ise de, Kâzım yolda kaybolmuş ve onsekiz yıl sonra ancak üç kardeş tekrar buluşabilmişlerdir. Enver Ziya Karal büyük ağabeysi Mustafa ile bir süre İzmir’de yaşamıştır. — Enver Ziya Karal, ağabeysi tarafından 1916 yılı başlarında İzmir’in Alaçatı kasabasında yetimler için açılmış olan ve ilkokul düzeyinde öğretim yapan Darüleytam’a kaydettirilmiştir. Mütarekenin imzalanması üzerine Alaçatı Darüleytamı kapatılmış, öğrencileri Bursa’da aynı adı taşıyan okula nakledilmiştir. Yunan ordularının İzmir’i işgal etmelerinden sonra Bursa’ya yürümeleri üzerine Darüleytam öğrencileri İstanbul’a götürülerek oradaki benzeri okullara yerleştirilmişlerdir. Enver Ziya Karal, Ortaköy Darüleytam’ına verilmiş ve bu okulu 1922 yılında bitirmiştir. Bundan sonra 1923 yılında Edirne Sultanisine (Lise) leylî meccani öğrenci olarak kabul edilmiş ve bu okulu 1928 yılında bitirmiştir. Aynı yıl devlet hesabına açılan Avrupa imtihanlarına, tarih ve coğrafya öğrenimi görmek üzere girmiştir. Bu imtihanları kazandıktan sonra Ekim 1928 yılında Fransa’ya gönderilmiştir. Fransızca öğrenimi için bir yıl (1928-1929) LlON’un Prac lisesinde bulunduktan sonra aynı kentte üniversitenin tarih ve coğrafya bölümlerine kaydolmuş, 1929-1933 yıllarında lisans diplomasını almaya muvaffak olmuştur. • Bizzat kendisi tarafından hazırlanmış, ölümünden bir gün önce tamamlanmıştır ve tekrar okuyamamıştır. Karal, 1933 yılında Prac lisesinde stajını da bitirdikten sonra Paris’e gitmiş ve ünlü tarih profesörü Seignobos yanında Türk inkılâbı üzerine doktora hazırlamak için Paris Üniversitesine doktora adayı olarak kaydolmuştur. Bu sıralarda Millî Eğitim Bakanlığınca, kendisine vazife verilmek üzere çağrılmıştır. Karal’ın Öğretim Üyelikleri: (Yurt içinde) 1 — Yakınçağ tarihi doçentliği (İst. Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde) 1933-1940. 2 — Aynı Üniversitede, Türk İnkılap Tarihi Doçentliği. 1935-1940. 3 — Siyasî Tarih Öğretmenliği (İst. Harp Akademisi, Yüksek Komuta kursu -Ek görev- 1938-1940. 4 — Yakınçağ Tarihi Doçenti (Ankara D.T. ve Coğrafya Fakültesi)-naklen ve terfian-1940. 5 — Yakınçağ Tarihi Profesörü (Ankara D.T. ve Coğrafya Fakültesi) Terfian-1941. 6 — Türk İnkılap Tarihi Profesörü (Ankara, D.T. ve Coğrafya Fakültesi) -Ek görev- 1941. 7 — Siyasî Tarih Profesörü, İstanbul Üniversitesi, Devletler Hukuk Tarihi Enstitüsü) -Ek görev 1942-1943. 8 — Siyasî Tarih Öğretmeni (Ankara Mülkiye Yüksek Okulu) -Ek görev-1942-1944. 9 — Türk İnkılap Tarihi Öğretmeni (Ankara, Harp Akademisi) 1945-1946. 10 — Ortadoğu Tarihi Profesörü, Amme İdaresi Enstitüsü (Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi) -Ek görev- 1954-1955. 11 —Türk İnkılap Tarihi Profesörü (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi) -Ek görev- 1955-1956. 12 — Baş Tarih Yazarlığı (Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi) -Ek görev- 1956-1959. 13 — Ordinaryüs Profesörlüğe terfi 1960. 14 — Türk İnkılap Tarihi ve Atatürk İlkeleri Öğretim Üyesi (Ankara, Gülhane Tıp Fakültesi) 1980-82. Yabancı Üniversitelerde Çalışmalar: 1—Ziyaretçi Profesör, (Amerikan Üniversitesi, Beyrut-Lübnan) 1955. 2 — Araştırmacı Profesör, Stanford Üniversitesi, California, U.S.A. 1957-1959 (Karal Üniversitenin davetlisi olarak Hoover Enstitüsünde iki yıl süre ile Paris Barış Konferansı üzerine ilmî incelemelerde bulunmuş, ayrıca Prof. Vucinich’in dershanesinde “Halifelik” konusunda bir konferans vermiştir). 3 — Ziyaretçi Profesör, Manchester Üniversitesi (İngiltere) 1962. 4 — Ders vermek üzere davetli Profesör (Columbia Üniversitesi, New York, U.S.A., Karal, bu üniversitenin Middle East Enstitüsünde Yakınçağ Osmanlı Tarihi ile Türk İnkılâp Tarihi üzerine haftada beş saat olmak üzere ders vermiştir. Ayrıca Osmanlı İmparatorluğunda daimî Elçilik Müessesesi, Batılılaşma hareketinin başlangıcı konularında konferanslar vermiştir). 1962-1963. 5 — Aynı Üniversitenin yaz sömestrinde Hukuk Fakültesinde İslâm Tarihi üzerine ders vermiştir. 6 — Ders vermek üzere görevli Profesör, Tucson Üniversitesi, Arizona U.S.A., Ücreti Nato Genel Merkezince verilmek üzere, Dışişleri Bakanlığımızın tensibi ile Türkiye Cumhuriyeti Tarihi üzerine ders vermekle görevlendirilmiştir. (4 saat ders, 2 saat seminer) 1964-1965. 7— Ders vermek üzere davetli profesör (Columbia Üniversitesi, New York U.S.A., İkinci defa vaki olan bu davette önceki davette okutulan dersler okutulmuştur). 1969-1970 İlmî Yönetim Çalışmaları (Ek görevler) 1—Tarih Semineri Dergisi Müdürlüğü, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (1937-1938) 2 — Millî Talim ve Terbiye Dairesi Üyeliği, Ankara, Maarif Vekâleti (1940-1944). 3 — Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Kuruculuğu, D.T. ve Coğrafya Fakültesine bağlı (1942-1943). 4 — Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürlüğü, D.T. ve Coğrafya Fakültesi (1942-45), (1949-56) (1959-60). 5 — Fakülte Dekanlığı. D.T. ve Coğrafya Fakültesi (1944-1946), (1946-1948) 6 — Üniversite Rektörlüğü, Ankara Üniversitesi Rektörlüğü (1948-1950). 7 — Komisyon Başkanlığı, İstanbul’un fethinin 500 üncü yıldönümü, Maarif Vekâleti (1953-1954). 8 — Komisyon Başkanlığı, Türk Kültür Eserleri, Maarif Vekâleti (1953- 1954)- 9 — Danışma Komisyonu Üyeliği, Müzeler Kurma, Maarif Vekâleti (1950-1951) 10 — Atatürk Evini Müze yapma (Selanik’teki Evi) (Maarif Vekâleti adına) (1952-1953). Atatürk’ün Selanik’teki evinin müze haline getirilmesi için gerekli her türlü hazırlıkların yapılması ve lüzumlu eşyanın sağlanması ve evin döşenmesi. Temsil Vazifeleri (Yurt içinde): 1 — Büyük Zaferi Kutlama Töreni, İstanbul Üniversitesi adına Türk İnkılâp Tarihi Doçenti olarak (Afyon 1937). 2 — Birinci Maarif Şûrası Maarif Vekâleti üyesi, Tarih öğretimi ve Tarih Kitapları Komisyonu Raportörü (Ankara, Temmuz 1937). 3 — Türk Tarih Kurumu Üyesi (Ankara, 1941). 4 — Türk Tarih Kurumu Yönetim Kurulu üyesi (Ankara, Ekim 1943). 5 — Birinci Coğrafya Kongresi Maarif Vekâleti üyesi, Müfredat Komisyonu Başkanı (Ankara, Haziran 1943). 6 — İkinci Maarif Şûrası Maarif Vekâleti üyesi, tarih kitapları raportörlüğü (Ankara, Haziran 1943). 7— Dördüncü Dil Kurultayı, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesini temsil etmiştir. 8 — Fakülte haftası, Erzurum ve Kars kentlerine gidilmiştir. Yalnız DTC Fakültesinden üyeler katılmıştır. (1943). 9 — Ankara Üniversite Haftası, Gaziantep ve Urfa’da yapılmıştır. Üniversite Heyetine başkanlık etmiştir. (Ekim 1945). 10 — Beşinci Dil Kurultayı, D.T.C. Fakültesini temsil etmiştir. (Ankara,1945) 11—Üçüncü Maarif Şûrası, D.T.C. Fakültesini temsil etmiştir. 12 — Dördüncü Maarif Şûrası, D.T.C. Fakültesini temsil etmiştir. 23-31 Aralık 1949. Muhtelif konular üzerine konuşmuştur. 13 — UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Üyeliği, D.T.C. Fakültesini temsil etmiştir. (1949-1950). 14 — Genel Sekreterlik, Türk Tarih Kurumu (Ankara, Mart 1949). 15 — Altıncı Dil Kurultayı (Türk Dil Kurumu Üyesi) (Aralık 1949 Kurul-tay’a Başkanlık etmiştir.). 16 — Üniversitelerarası Kurul Temsilciliği (Ankara Üniversitesi Senatosu tarafından seçilmiştir.) (1951-1953)- 17 — Yedinci Dil Kurultayı (Türk Dil Kurumu üyesi) 1951, Kurultay’a başkanlık etmiştir. 18 — Amme idaresi Enstitüsü Profesörü, Türkiye Ortadoğu Siyasal Bilgiler Fakültesi. (Mart 1954). 19—Merkez Danışma Kurulu Anıt Onarım projeleri, Millî Eğitim Bakanlığı (Ankara, Mart 1950). 20 — Fahrî Başkan, Türk Turizm Kurumu (Ankara, Temmuz 1951). 21—Hami Başkan, Türkiye Turizm Kurumu (Ankara, 10, Aralık). 22 — Türk Tarih Kurumu Kongresi, Tebliğ konusu. Ebubekir Ratip Ef. (Ankara, Nisan 1956). 23 — Pedagoji Kongresi Üyesi, Tebliğ konusu: Tarih öğretimi. (İstanbul, 1956). 24 — 8 nci Türk Dil Kurultayı (Temmuz 1957). 25 — Din Eğitimi Komisyonu üyeliği, Ankara Millî Eğitim Bakanlığı (Kasım 1963)- 26 — UNESCO Memleket Haftası, Türkiye Millî Komisyonunca tertip edilmiştir. (Kars, Erzurum, Trabzon) (Haziran 1964). 27 — Yarışma Komisyonu Üyeliği, Tarih Boyunca Türk-Rus ilişkileri (İstanbul, Eylül 1966). 28 — 7 nci Maarif Şûrası Üyeliği, Millî Eğitim Bakanlığı (Ankara, 1967). 29 — Kütahya Memleket Haftası, UNESCO Millî Komisyonunca tertip edilmiştir. (16-19 Şubat 1967). 30 — Tevfık Fikret Haftası, UNESCO Millî Komisyonunca tertip edilmiştir. (Ankara, 1967). 31 — Balkan Memleketleri Konferansı, UNESCO Millî Komisyonunca tertip edilmiştir. (İstanbul, Ekim 1966). 32—Adana ve Mersin haftası, UNESCO Millî Komisyonunca tertip edilmiştir. (Aralık 1967). 33 — Türk Tarih Kurumu Başkanı, 1972-1982. 34— Kurucu Meclis Üyesi, Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyonu Başkanı, 1960-1961 Temsil Görevleri (Yurt Dışında): 1—Atina’daki Fransız Arkeoloji Mektebinin yüzüncü yıldönümünde D.T.C. Fakültesini temsil etmek için gidildi. (1947). 2 — Paris’te toplanan XXI inci Şarkiyatçılar Kongresine iştirak edildi. (Fakülte hesabına). Türkoloji Seksİyonu’na başkanlık edildi. (23-31 Temmuz 1948). 3 — Utrecht’de toplanan Hazırlayıcı Üniversiteler konferansına iştirak edildi. (2-13 Ağustos 1948). 4 — Tahran’da toplanan Birleşmiş Milletler Seminerine iştirak edildi. (10 Şubat-6 Mart 1950). 5 — Nice’de toplanan Üniversiteler konferansına iştirak edildi. (Ankara Üniversitesi hesabına, 3-9 Ocak 1951). 6 — Roma’da toplanan Milletlerarası Tarih İlimleri Kongresine iştirak edildi. (Fakülte hesabına) 4-n Eylül 1955. Bu kongrede: a) Ebubekir Ratıp Efendi’nin Viyana Sefaretnamesi adlı tebliğimiz. İştirak kararı geç bildirildiği için okunamadı. b) V inci Seksiyon’da (Les Problemes Sociaux XIX me siecle). c) V inci Seksiyon’da (La Storia moderna dei popoli Arab) adlı raporun münakaşasına iştirak edildi ve başkan Toynbee’nİn müsaadesiyle konu üzerine geniş bir izah yapıldı. 7 — İstanbul’da toplanan ikinci Üniversiteler konferansına iştirak edildi. (Üniversite adına, kendi hesabına). 19-23 Eylül 1955. Bu konferansda Tüzük Komisyonu çalışmalarına iştirak edildi ve yaptığı teklifler kabul edildi. 8 — Rockfeller Fondasiyonu tarafından tertip edilen Yalova konferansına iştirak edildi. 6-8 Temmuz 1953. 9 — Ankara’da Amerikan Üniversiteleri profesörlerinin huzurunda (Eğitim ve Demokrasi) konusunda bir tebliğ yapıldı. (1949). 10 — İngiliz Üniversitelerini ziyaret, Manchester Üniversiteleri ve Londra, İngiliz Kültür Heyeti adına. (Mayıs 1962). 11 — Çekoslovakya Haftası, UNESCO Millî Komisyonu davetlisi. Türkiye Millî Komisyonu adına. (Kasım 1963). 12 — Ortadoğu Memleketleri Haftası, Dışişleri Bakanlığı adına Beyrut, Kahire, Tunus, Cezayir, Fas (Kasım 1966). 13 — Uluslararası Tarih Kongresi, Moskova (Ekim 1966) Türk Tarih Kurumu adına. 14 — Ortadoğu Tarihi Konferansı. Colombia Üniversitesi yardımı. Seatle (U.S.A) (Haziran 1970). 15 — Uluslararası Tarih Kongresi. San Fransisco (1970). 16 — Avrupa Konseyi Müfettişliği, Hükümet adına. (Kasım 1971) Strazburg. 17 — Dünya Akademiler Birliği, T.T. Kurumu adına Bruxelles. (Haziran 1972). 18 — Balkan Devletleri Ulusal Konferansı, UNESCO yardımiyle (Nisan 1972). 19 — Orta Asya Memleketleri Medeniyetleri, T.T. Kurumu adına Aşkabat (Türkmenistan 3 Eylül, 3 Ekim 1972). 20 — Tiflis Üniversitesinin daveti (Ekim 1972). 21—UNESCO Genel Konferansı, Fakülte Temsilcisi (Kasım 1972). 22 — İkinci Cihan Savaşı Tarihî Kongresi. San Fransisco, Türk Tarih Kurumu adına 1975 (21 Ağustos). 23 — İran’ı ziyaret, UNESCO adına İran UNESCO Komisyonu davetlisi (1973 Haziran). 24—Sovyetler Akademisinin 250. yıldönümü, davet üzerine. Moskova, Leningrad (Ekim 1975). 25 — Güneydoğu Avrupa Etüdleri Derneği toplantısı, UNESCO Türkiye Millî Komisyonu (Hamburg-Almanya) (Mart 1976). 26 — Romanya’yı Ziyaret, Romanya Hükümetinin davetlisi (Haziran 1976). 27 — Güneydoğu Avrupa Etüdleri, Bükreş-Romanya (Kasım 1976). 28 — Güneydoğu Avrupa Etüdleri Komitesi, Atina-Yunanistan (21-27 Mayıs). 29 — İsrail Hükümetinin Daveti (Ağustos 1977). 30 — Kıbrıs Hükümetinin Daveti (Ağustos 1977). 31—Siyasal Tarih Etüdleri Kongresi. Moskova-Sibirya (Eylül-Ekim 1977). 32 — Millet Konferance. Princeton University. (Haziran 1978). 33 — Orta Asya Medeniyetleri Tarihi, UNESCO Genel Sekreterliği. Paris Unesco Merkezi (Ekim 1978). 34—UNESCO Genel Konferansı. Paris 1978 (Ekim-Kasım). 35 — Güneydoğu Avrupa Etüdleri K. Toplantısı, Budapeşte (Macaristan) (Şubat 1979). 36 — Orta Asya Medeniyetleri Tarihî, Özel Komisyon, Unesco Merkezi, Paris (Nisan 1979). 37 — Atatürk Heykeli Yapımını Teftiş (Senato adına) Budapeşte (Macaristan) (Ağustos 1980). 38 — UNESCO Genel Konferansı, Belgrad-Yugoslavya (Eylül-Ekim 1980). 39 — Histoire de L’Humaniste Komite toplantısı, Unesco Merkezince seçilen, Atina (Yunanistan) (Haziran 1981). 40 — Sayın Devlet Başkanı Evren’den Bulgar Devlet Başkanı Jivkov’a Mesaj, Sofya, (19 Ekim 1981). 41—Polonya’da Atatürk törenlerine katılma, Varşova (Ekim 1981). 42 — Macaristan’da Atatürk Törenlerine katılma. Budapeşte (Ekim 1981). 43 — Atatürk Uluslararası Kollokyumuna katılma. Kitapları: 1—Fransa-Mısır ve Osmanlı İmparatorluğu (1767-1802) İstanbul, 1938. İstanbul Üniversitesi Yayınları No. 63. 2 — Halet Efendi’nin Paris Büyükelçiliği (1800-1802) İstanbul, 1940 (İstanbul Üniversitesi Yayınları No. 102). 3 — Tarih Notları. (Makaleler, Konferanslar ve İncelemeler) İstanbul, 1940. 4 — Selim III. ün Hatt-ı Hümayunları (Harpler ve İsyanlar) Ankara, 1942. (Türk Tarih Kurumu Yayınları: No. 10). 5 — Selim IH’ün Hatt-ı Hümayunları (Nizam-ı Cedid) Ankara, 1946. (Türk Tarih Kurumu Yayınları, No. 14). 6 — Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı (1831) Ankara, 1943. (Başvekâlet İstatistik U.M. Neşriyatı: No. 195). 7— İlk, Orta, Yeni ve Yakınçağ Tarihleri (Arif. M. Mansel ve Cavit Baysun ile birlikte). 1943 8 — Osmanlı Tarihi V nci cilt (Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri) Ankara, 1947 (Türk Tarih Kurumu yayınlarından). 9 — Osmanlı Tarihi VI. cilt (Islâhat Fermam Devri) Ankara, 1954 (Türk Tarih Kurumu yayınlarından). 10 — Osmanlı Tarihi VII nci cilt (Abdülaziz Devri). (Türk Tarih Kurumu yayınlarından 1956). 11 —Osmanlı Tarihi, VIII nci cilt (Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri) (Ankara, 1962). 12 — Atatürk’ten Düşünceler. (İş Bankası tarafından 1956 ve 1969 tarihlerinde basılmıştır). Son kez genişletilerek Milli Eğitim Bakanlığınca basılmıştır, 1981. 13 — Atatürk ve Devrim (konferanslar ve makaleler) 1980-81. 14 — Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Ders kitabı: 1942 den 1981 yılına kadar M.E. Bakanlığı okullarında okutulmuştur. 1981 okutulmakdan kaldırılmıştır. 15 — Osmanlı Tarih, IX uncu cilt (İkinci Meşrutiyet devrini kapsamaktadır, hemen hemen tamamlanmış durumda olup henüz basılmamıştır). 16 — Atatürk (1981) için hazırlanmış daha basılmamıştır. (Son iki eser kızı Doç. Dr. Seçil Akgün tarafından tamamlanmaktadır). * Kaynak: Türk Tarih Kurumu: Kuruluş Amacı ve Çalışmaları / Fahri Çoker.- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.- (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI.Dizi-Sa. 48)