Bugün 23 Haziran. Ahmet Hamdi Tanpınar ve Nadir Nadi'nin doğum günü.
BRT Yayın Grubu olarak bu değerlerimizi saygılarla anıyoruz.
Doğum günü: Ahmet Hamdi Tanpınar kimdir?
23 Haziran 1901'de İstanbul'da doğdu. Kadı Hüseyin Fikri Efendi'nin oğlu. Baytar Mektebi'ni bırakarak girdiği Darülfünun-ı Osmani'nin (Bugünkü İstanbul Üniversitesi) Edebiyat Fakültesi'nden 1923'te mezun oldu. Erzurum, Konya ve Ankara'daki liselerde öğretmenlik yaptı. Gazi Terbiye Enstitüsü'nde (Gazi Eğitim Enstitüsü) edebiyat dersleri verdi. 1933'ten sonra İstanbul'da Kadıköy Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği yaptı. Güzel Sanatlar Akademisi'nde sanat tarihi ve estetik dersleri verdi. 1939'da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde yeni kurulan Türk Edebiyatı Kürsüsü profesörlüğüne getirildi. 1942 ara seçimlerinde CHP'den Maraş Milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne girdi, üniversitedeki görevinden ayrıldı. 1946 seçimlerinde tekrar aday gösterilmeyince bir süre Milli Eğitim Müfettişliği yaptı. Güzel Sanatlar Akademisinde tekrar derse girmeye başladı. 1949'da da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne döndü. Bu görevdeyken 24 Ocak 1962'de İstanbul'da yaşamını yitirdi.
Emrullah Güney'in çizimiyle Tanpınar
Edebi Kişiliği
Adını ilk kez "Altın Kitap" dergisinde yayınlanan "Musul Akşamları" şiiriyle duyurdu. Dergah, Milli Mecmua, Hayat, Görüş, Ülkü, Varlık, Oluş, Kültür Haftası ve Aile dergilerinde şiirleri yayınlandı. Hece vezniyle yazdığı bu ilk şiirler, imge zenginliklikleri ve müzikal nitelikleriyle dikkat çeker.
Şiir zevkinin oluşumunda özellikle Yahya Kemal ve Ahmet Haşim'in etkisinden özellikle söz etmektedir. Şiir dışında roman, öykü, deneme, makale, edebiyat tarihi gibi türlerde de eser vermiştir. Şairliğinin yanı sıra usta bir romancı, edebiyat araştırmalarında referans kabul edilen bir araştırmacıdır. Yahya Kemal'i taklit endişesiyle şiire karşı hep mesafeli bir duruş sergilemiştir. Fransız sembolizmini derinlemesine incelemiştir. Rüya, zaman ve bilinçaltı onun şiirlerindeki ana izleklerdir. İlk şiirlerinde hece ölçüsü daha sonra ise serbest ölçüye yönelmiştir.
Edebiyat Fakültesi'nde öğrencisi olduğu Yahya Kemal Beyatlı'dan çok etkilendi. Ama ilk eserlerinde Yahya Kemal'den çok Ahmet Haşim izleri görülür. Haşim gibi o da küçük yaşta kaybettiği annesinin yokluğundan duyduğu acıyı ve kendisini avutacak bir sevginin özlemini dile getirir. İçe dönük bir bakışla doğa ile iletişim kurmaya çalışır.
Şiirinin bir başka yönü Bergson felsefesinden kaynanlanan zaman kavramıdır. Onun eserlerinde zaman, basit bir süreklilik değil, çok katlı ve karmaşık bir akıştır. "Ne İçindeyim Zamanın", "Bursa'da Zaman" şiirleri bu olgunun örnekleridir.
İlk romanı "Mahur Beste" 1944'te Ülkü Dergisi'nde yayınlandı. Osmanlı Devleti'nin son döneminde seçkin bir çevrenin yaşayışını sergileyen bu romanın ardandan, kendi yaşamından da izler taşıyan "Huzur" 1949'da basıldı. Huzur, hem bir aşk hem de Tanpınar'ın İstanbul'a olan derin sevgisinin romanıdır. Estetik anlayışının, kültür birikiminin ve geçmiş kültürlere yaslanan yaşam felsefesini yansıttığı bu kitabı Tanpınar'ın en yetkin romanı sayılır.
Romanda, Mümtaz ile Nuran'ın aşkı çerçevesinde Doğu ile Batı, eski ile yeni, geçmişin değerleriyle var olan değerler, aşk ile toplumsal sorumluluk arasındaki çatışmayı ve bu çatışmanın doğurduğu bireysel bunalımları irdeler.
1950'de Yeni İstanbul gazetesinde yayınlanan ancak ölümünden sonra 1973'te basılan "Sahnenin Dışındakiler" ile 1961'de basılan "Saatleri Ayarlama Enstitüsü"nde de iki uygarlık, iki değerler sistemi arasında bocalayan Türk toplumunun ironik tablosu çizilir.
Ölümünden sonra plan ve notlarına dayanılarak biraraya getirilen ve 1987'de yayınlanan "Aydaki Kadın" da da aynı irdeleme vardır.
Şiir, roman ve yazılarının yanısıra İstanbul, Bursa, Ankara, Erzurum ve Konya kentlerini doğal, tarihsel ve kültürel yapılarıyla anlattığı 1946'da basılan "5 Şehir" önemli eserleri arasındadır.
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Eserleri
Şiir:
Bütün Şiirleri (1976-1981)
Roman:
Mahur Beste (tefrika 1944 - basım 1975)
Huzur (1949-1983)
Sahnenin Dışındakiler (tefrika 1950- basım 1973)
Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1961-1977)
Ay'daki Kadın (ölümünden sonra 1987)
Öykü:
Abdullah Efendi'nin Rüyaları (1943-1983)
Yaz Yağmuru (1955-1983)
Hikayeler (Kitaplaşmayan iki hikayesiyle birlikte tüm öyküleri, 1983)
Deneme:
Beş Şehir (1946-2001)
Yaşadığım Gibi (1970-1977)
Araştırma-İnceleme:
Tevfik Fikret (1937-1944)
Namık Kemal (1942)
Edebiyat Üzerine Makaleler (1969-1977)
Yahya Kemal (1940-1982)
19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (Ancak birinci cildini tamamlayabildi,1942-1985)
Hakkında Yayımlanmış Eserler
Tanpınar'ın Şiir Dünyası, Mehmet Kaplan (İÜ Edebiyat Fak. Yay.,1964; ikinci basım, Dergâh Yay.,1983)
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Mektupları, Zeynep Kerman (1974; genişletilmiş ikinci basım, 1992)
Ahmet Hamdi Tanpınar'dan Seçmeler, Enis Batur (YKY, 1992)
Boşluğa Açılan Kapı, Haluk Sunat (Bağlam, 2004)
"Bir Gül Bu Karanlıklarda" Tanpınar Üzerine Yazılar. Hazırlayanlar: Abdullah Uçman, Handan İnci. Kitabevi, 2002.
Günlüklerin Işığında Tanpınar'la Başbaşa Hazırlayanlar: Zeynep Kerman, İnci Enginün. Dergâh Yay., 2007.
Ahmet Hamdi Tanpınar Hazırlayan: Ümit Meriç. Ufuk Kitapları, 2002.
Bir Hülya Adamının Romanı - Ahmet Hamdi Tanpınar Hazırlayan: Orhan Okay. Dergâh Yay., 2010.
Doğum günü: Nadir Nadi Abalıoğlu kimdir?
23 Haziran 1908'te doğdu. Cumhuriyet gazetesinin kurucusu Yunus Nadi'nin oğlu. Galatasaray Lisesi'ni bitirdikten (1929) sonra yükseköğrenimi için Viyana'ya gitti. Burada başladığı öğrenimini Lozan Üniversitesi'ne geçerek tamamladı (1935). 1938-1941 yılları arasında Galatasaray Lisesi'nde sosyoloji öğretmenliği yaptı. 1950 yılında Demokrat Parti listesinden bağımsız Muğla milletvekili, 1954'te de bağımsız İstanbul milletvekili seçildi. Parlamentoya girişinden bir süre sonra Avrupa Konseyi'ne bağımsız Türk delegesi olarak seçilip altı yıl bu görevde bulundu. Bir yandan da Cumhuriyet gazetesinde yazarlık yaptı.
Babasının ölümü üzerine ortağı olduğu Cumhuriyet gazetesinin başyazarlığına geçen Nadir Nadi, ölümüne dek bu görevi sürdürdü. 1962 yılında ortaklarıyla anlaşmazlığa düşen Nadir Nadi, yazılarına bir süre ara verdi. 27 Mayıs'ın lideri ve o günlerin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, Nadir Nadi'yi 9 Haziran 1964'te kontenjan senatörü seçti. Ama o senatörlük süresini doldurmadan 3 Nisan 1970'te istifa etti, Cumhuriyet gazetesine döndü.
Nadir Nadi, 12 Mart muhtırasından sonra o günlerin siyasal koşullan nedeniyle bir grup arkadaşıyla gazete yönetiminden ayrıldı (11 temmuz 1971). Gazetede aradıklarını bulamayan okurlar, bilinçli bir direnişle gazeteyi almamaya başladılar. Bunun üzerine ortaklar, kendisini gazetenin yönetimine çağırdı. Arkadaşlarıyla birlikte 12 temmuz 1992'de Cumhuriyet gazetesine geri dönen Nadir Nadi, ölümüne dek bu görevde kaldı.
12 Eylül darbesinden sonra Türkiye'de aydınların yaşadığı yazgıyı, Nadir Nadi de paylaştı. Atatürk'ün kurduğu Türk Dil Kurumu'nu savunan ve 13 Ağustos 1961'de yayımlanan "Tuhaf Bir Tasarı" başlıklı yazısını 23 ocak 1983'te yeniden yayımlayınca, Sıkıyönetim Mahkemesi'nde yargılandı. Ayrıca "halkı yasalara karşı suç işlemeye teşvik etmek" suçundan iki ay 20 gün hapse mahkûm oldu. Temyiz hakkı bulunmadığı için karar kesinleşti. Bütün dünyada geniş yankılar uyandıran ve protestolara yol açan bu karar, 75 yaşındaki Nadir Nadi'yi hapse girmeden iki gün önce milli savunma bakanının temyiz hakkını kullanma gereği duymasıyla Yargıtay tarafından bozuldu ve Nadir Nadi'nin aklanmasına karar verildi.
Atatürk ilkelerine bağlılığını ve demokrasi yanlısı görüşlerini yazılarında sergileyen Nadir Nadi, Cumhuriyet gazetesinin Türk basın tarihindeki seçkin yerini kazanmasında etkili oldu. 1983 Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü'nü Feridun Hikmet Es'le paylaştı. Aynı yıl Çağdaş Gazeteciler Derneği 'nin onur ödülü verildi. Tüyap 7. İstanbul Kitap Fuarı, 1988'de onur yazarı seçti ve adına Alpay Kabacalı'nın hazırladığı Sekseninci Yaşında Nadir Nadi adlı kitabı yayımladı. Nadir Nadi, Yunus Nadi'nin ölümünden sonra, Cumhuriyet'i yaşattı, kurumlaştırdı. En küçük bir ödün vermeden laik Cumhuriyet ilkelerini ve Atatürk'ün aydınlanma devrimlerini savundu.
Nadir Nadi Eserleri
Sokakta Gürültü Var (1943)
Atatürk İlkeleri Işığında Uyarmalar (1961)
Perde Aralığından (1965)
İki Sovyet Rusya - İki Polonya 1935-1965 (1967)
27 Mayıs'tan 12 Mart'a (1971)
Sil Baştan (1975)
Olur Şey Değil (1979)
Ben Atatürkçü Değilim (1981)
Dostum Mozart (1985)
Comments