5 Mart; tarihte bugün

Olaylar 1584 - Karlstad, İsveç'te kent konumuna alındı. 1821 - James Monroe, ABD Başkanlığı görevine ikinci kez getirildi. 1836 - Samuel Colt, ilk 34 kalibre altıpatlar ( revolver ) tabancanın seri üretimine başladı. 1890 - Meksika'daki kırsal yaşamı dile getiren macera romanlarıyla ünlü yazar, B. Traven doğdu. Kimliğini açıklamayı reddeden ve gerçek adı asla öğrenilemeyen Traven'in kimliği hakkında kesin olarak bilinen tek şey, romanlarının çoğunun Almanca olarak yazıldığı ve ilk baskılarının Almanya'da yapıldığıydı. 1912 - İtalyan Ordusu, hava balonlarını askeri amaçlarla kullanan ilk ordu oldu. İtalyanlar bu hava taşıtlarını, Türk savunma hatlarının gerisine keşif yapmak amacıyla gönderdiler. 1917 - Woodrow Wilson, ABD Başkanlığı görevine ikinci kez getirildi. 1918 - Bolşevikler, Rusya'nın başkentini Petrograd'tan Moskova'ya taşıdılar. 1920 - Türkiye Yeşilay Cemiyeti kuruldu. 1923 - Şile’de Rum Değirmenlik Mahallesi’nde çıkan yangında, çoğu terk edilmiş yaklaşık 550 Rum, 200 Müslüman hanesi, 100 dükkân, 1 cami, 2 kilise ve bazı resmi binalar yandı. Toplam 1500 kişi yangın dolayısıyla evsiz kaldı. 1924 - İstanbul'da Maarif Müdürlüğü, Tevhid-i Tedrisat Kanunu gereğince medreselere el koydu. 1924 - Şevket Vërlaci, Arnavutluk Başbakanı oldu. 1931 - Daniel Salamanca Urey, Bolivya Devlet Başkanlığı görevine getirildi. 1933 - Almanya'da 5 Mart'ta yapılan genel seçimlerde, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi, %43.9 oy alarak çoğunluk sağladı ve kesin olarak iktidara geldi. 1933 - Büyük Buhran: ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt, bütün bankaları kapattı ve finansal işlemleri durdurdu. 1942 - Okul bahçelerine patates, yerelması ve fasulye gibi sebzeler dikilmeye başlandı. 1946 - II. Dünya Savaşı'nda ortaya çıkan ve Sovyetler Birliği ile Doğu Avrupa ülkelerini simgeleyen Demirperde kavramı; ilk kez İngiltere Başbakanı Winston Churchill'in bir konuşmasında kullanıldı. 1950 - Eskişehir'de sel felaketi: 50 bin kişi açıkta kaldı, 2500 ev yıkıldı ve 6 kişi boğuldu. Felaketzedelere Marshall Planı'ndan yardım geldi. 1951 - Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü'nden ayrılan Muhsin Ertuğrul, özel bir tiyatro kurmaya karar verdiğini açıkladı. İstanbul Beyoğlu'nda, Atlas Sineması'nın üst katında yer alması planlanan yeni tiyatronun adı "Küçük Sahne" olacak. 1952 - 74 Ticani'nin duruşmasına Ankara 1. Ağır Ceza Mahkemesi'nde başlandı. Tarikat Şeyhi Kemal Pilavoğlu, 1954 yılında mahkûm olduktan sonra Ticaniliği bıraktığını söyledi. 1953 - 1929'dan beri SSCB liderliğini elinde tutan Sovyetler Birliği Komünist Partisi Birinci Sekreteri Josef Stalin öldü; bir gün sonra yerine Malenkov geçti. Asıl adı Yosif Vissariyonoviç Çugaşvili olan Stalin, Pravda'daki yazılarında ve Parti içinde, Rusça "çelik adam" anlamına gelen "Stalin" mahlasını kullanmaya başladı. Lakabı ise, Gürcü dilinde "Çivi" anlamına gelen "Koba"dır. 1956 - ABD'de Yüksek Mahkeme, diğer mahkemelerin okullardaki ırk ayrımcılığını yasaklamasını onayladı. 1966 - İngiliz Hava Yolları'na (British Airways) ait Boeing 707 tipi bir yolcu uçağı, Fuji dağına düştü: 124 kişi öldü. 1969 - Ant dergisi'nde yayımlanan "İşgal Toprağı, Kurt Köpeği" başlıklı yazısından ötürü yargılanan Yaşar Kemal beraat etti. 1969 - Balıkesir'de Akbaşlak Köyü Muhtarı, "aminli düğün tüzüğü" hazırladı ve mevlit okutmayan damatlara ceza kesileceğini açıkladı. 1971 - İstanbul'da Akbank'ın Selamiçeşme Şubesi silahlı 5 kişi tarafından soyuldu, soygun sanıklarından olduğu ileri sürülen Salman Kaya, Bebek'te yakalandı. 1971 - Kırıkhan'da Türkiye İşçi Partililere (TİP) saldırıldı; 3 kişi öldü, 23 kişi de yaralandı. İlçede sokağa çıkma yasağı başlatıldı. 1971 - Ankara'da Amerikalı 4 asker, THKO örgütü mensuplarınca kaçırıldı. Bir duyum üzerine Polisin üniversiteye düzenlediği baskında çatışma çıktı; Erdal Şener adlı öğrenci öldü, yaralananlar da oldu. Kaçırılan askerler 8 Mart'ta serbest bırakıldı. 1971 - Falih Rıfkı Atay, Deniz Gezmiş ve arkadaşları hakkında yazdı: "Her zaman bir aşiretten cihangirane bir devlet çıkaramayız ya. Ama ilhamımıza sınır yoktur: Bu defa da banka soyguncusu hayduttan bir kahraman çıkardık. Solların dilinde, eski Çakırcalı gibi destan kahramanı olmuştur. Ama Çakırcalı sonunda bacaklarından baş aşağı asılmıştır. Kanlı eşkıyaların el üstünde tutulduğunu da görecekmişiz! Yazık üniversiteler için harcadığımız on milyonlarca liraya! Eşkıya yetiştirmek için üniversite kurmaya ne lüzum var? Onları dağ da yetiştirir!" 1972 - Ağustos 1971'de Sultanahmet'te esrar satarken yakalanan ve 6 yıl hapse mahkûm edilen 14 yaşındaki İngiliz çocuk, Türkiye ile İngiltere arasında sorun oldu. İngiliz basını, "Gaddar Türkler" diye manşetler attı. Bunun üzerine Başbakan Nihat Erim, programında olmasına rağmen, ABD'ye giderken Londra'ya uğramadı. 1974 - Yom Kippur Savaşı: İsrail askerleri Süveyş Kanalı'nın batı yakasından çekildiler. 1978 - İstanbul İstinye'de yapılan 23. Balkan Kros Şampiyonası'nda; Mehmet Yurdadön 12 bin metre, Sadık Salman 8 bin metre yarışmasında birinci oldular. 1979 - Uzay sondası Voyager 1, Jüpiter'in 172000 mil yakınından geçti. 1980 - Türkiye'de 12 Eylül 1980 Darbesi'ne Giden Süreç (1979- 12 Eylül 1980): Banka soyan 3 soyguncu, 2 eri öldürdü. 1981 - İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi, yasa dışı örgüt kurmak ve komünizm propagandası yapmak suçundan, 7 TİP yöneticisini tutukladı. 1982 - Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren'in eşi Sekine Evren, Ankara'da defnedildi. Törene büyük bir kalabalık katıldı. Süleyman Demirel ve Bülent Ecevit, Evren'e başsağlığı diledi. 1984 - İstanbul Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi, Papa'ya suikast düzenlemek suçundan Mehmet Ali Ağca hakkında açılan davada görevsizlik kararı verdi. 1986 - Yüce Divan tarafından iki yıl hapse mahkûm edilen, eski Devlet Bakanı İsmail Özdağlar'ın milletvekilliği, TBMM Genel Kurulu'nda düşürüldü. 1991 - Irak, Körfez Savaşı esirlerini serbest bıraktı. 1993 - Savaş uçaklarının bombaladığı Muş'un Kızılsu Vadisi'ndeki kamptan kaçmak isteyen 60 PKK militanı, patlamaların şiddetiyle kopan çığın altında kalarak öldü. 1999 - Çankırı Valisi Ayhan Çevik, bombalı saldırıda ağır yaralandı; koruma polisi ve iki lise öğrencisinin de öldüğü saldırıyı, yasa dışı TİKKO örgütü üstlendi. 2000 - İnternet aracılığıyla uluslararası ün yapan Mahir Çağrı, Forbes Dergisi'nin en ünlü 100 kişisi arasına girdi. 2001 - Mekke'de Hac'da çıkan izdihamda, 35 hacı adayı öldü. 2007 - Türkiye'de Vatanseverler Partisi, İçişleri Bakanlığı'na kuruluş dilekçesi vererek resmen kuruldu. 2020 - Türkiye ile Rusya arasında devlet başkanları seviyesinde İdlib görüşmesi gerçekleşti. Doğumlar 1133 - II. Henry, İngiltere Kralı (ö. 1189) 1324 - II. David, İskoçya Kralı (ö. 1371) 1512 - Gerardus Mercator, Flaman kartograf (ö. 1594) 1563 - John Coke, İngiliz politikacı (ö. 1644) 1574 - William Oughtred, İngiliz matematikçi (ö. 1660) 1658 - Antoine de la Mothe Cadillac, Fransız kâşif (ö. 1730) 1685 - Georg Friedrich Händel, Alman besteci (ö.1759) 1693 - Johann Jakob Wettstein, İsviçreli teolog (ö. 1754) 1696 - Giovanni Battista Tiepolo, İtalyan ressam (ö. 1770) 1703 - Vasili Trediakovski, Rus şair (ö. 1769) 1748 - Jonas Carlsson Dryander, İsveçli botanikçi (ö. 1810) 1748 - William Shield, İngiliz müzisyen (ö. 1829) 1784 - II. Hüseyin Bey, Tunus Beyi (ö. 1835) 1794 - Jacques Babinet, Fransız fizikçi (ö. 1872) 1814 - Wilhelm von Giesebrecht, Alman tarihçi (ö. 1889) 1815 - John Wentworth, Amerikalı politikacı (ö. 1888) 1815 - Mehmed Emin Âli Paşa, Osmanlı devlet adamı (ö. 1871) 1817 - Austen Henry Layard, İngiliz arkeolog (ö. 1894) 1829 - Abdullah Galib Paşa, Osmanlı siyasetçi (ö. 1905) 1853 - Howard Pyle, Amerikalı yazar ve çizer (ö. 1911) 1855 - Kamures Hanım, V. Mehmed'in ilk eşi (ö. 1921) 1862 - Peter Newell, Amerikalı sanatçı ve yazar (ö. 1924) 1866 - Alihan Bökeyhan, Kazak siyasetçi (ö. 1937) 1868 - Prosper Poullet, Belçikalı politikacı (ö. 1937) 1869 - Michael von Faulhaber, Alman kardinal ve başpiskopos (ö. 1952) 1870 - Frank Norris, Amerikalı yazar (ö. 1902) 1871 - Rosa Luxemburg, Polonyalı sosyalist devrimci (ö. 1919) 1873 - Olav Bjaaland, Norveçli kâşif (ö. 1961) 1873 - Teotig, Ermeni yazar ve salnameci (ö. 1928) 1874 - Henry Travers, İngiliz oyuncu (ö. 1965) 1878 - Dimitrios Tomprof, Yunan atlet (ö. ?) 1879 - William Beveridge, İngiliz ekonomist (ö. 1963) 1880 - Sergey Natanoviç Bernstein, Rus matematikçi (ö. 1968) 1886 - Dong Biwu, Çinli politikacı (ö. 1975) 1887 - Heitor Villa-Lobos, Brezilyalı besteci (ö. 1959) 1890 - B. Traven, Meksika'daki kırsal yaşamı dile getiren macera romanlarıyla ünlü yazar (ö. 1969) 1890 - John Aasen, Amerikalı sessiz film oyuncusu (ö. 1938) 1894 - Henry Daniell, İngiliz oyuncu (ö. 1963) 1897 - Set Persson, İsveçli politikacı (ö. 1960) 1898 - Misao Ōkawa, Japon kadın (2013 yılından ölümüne kadar "Yaşayan En Yaşlı Kişi" unvanı sahibi) (ö. 2015) 1898 - Zhou Enlai, Çinli politikacı ve Başbakan (ö. 1976) 1901 - Louis Kahn, Amerikalı mimar (ö. 1974) 1902 - Edita Morris, İsveçli-Amerikalı yazar (ö. 1988) 1904 - Karl Rahner, Alman teolog (ö. 1984) 1905 - László Benedek, Macaristan doğumlu Amerikalı sinema yönetmeni (ö. 1992) 1908 - Irving Fiske, Amerikalı oyun yazarı (ö. 1990) 1908 - Rex Harrison, İngiliz oyuncu (ö. 1990) 1915 - Laurent Schwartz, Fransız matematikçi (ö. 2002) 1915 - Mehmet Kaplan, Türk edebiyatçı ve akademisyen (ö. 1986) 1918 - James Tobin, Amerikalı ekonomist ve Nobel Ödülü sahibi (ö. 2002) 1920 - José Aboulker, Cezayirli anti-Nazi direnişçi (ö. 2009) 1920 - Virginia Christine, Amerikalı oyuncu (ö. 1996) 1921 - Elmer Valo, Slovak-Amerikalı beyzbolcu (ö. 1998) 1922 - Pier Paolo Pasolini, İtalyan yazar ve film yönetmeni (ö. 1975) 1923 - Laurence Tisch, Amerikalı yatırımcı (ö. 2003) 1925 - Jacques Vergès, Fransız avukat (ö. 2013) 1927 - Jack Cassidy, Amerikalı oyuncu (ö. 1976) 1933 - Hayati Hamzaoğlu, Türk sinema oyuncusu (ö. 2000) 1933 - İsmail Ogan, Türk güreşçi 1934 - Daniel Kahneman, İsrailli ekonomist ve Nobel Ödülü sahibi 1934 - Halit Refiğ, Türk yönetmen (ö. 2009) 1934 - James Sikking, Amerikalı oyuncu 1936 - Canaan Banana, Zimbabveli politikacı ve Devlet Başkanı (ö. 2003) 1936 - Dean Stockwell, Amerikalı oyuncu 1937 - Olusegun Obasanjo, Nijeryalı politikacı ve Devlet Başkanı 1938 - Fred Williamson, Amerikalı Amerikan futbolcusu ve oyuncu 1939 - Peter Woodcock, Kanadalı seri katil (ö. 2010) 1939 - Pierre Wynants, Belçikalı aşçı 1939 - Samantha Eggar, İngiliz oyuncu 1940 - Sepp Piontek, Alman futbol oyuncusu ve teknik direktör 1942 - Ahmet Arpad, Türk gazeteci yazar ve çevirmen 1942 - Felipe González Márquez, İspanyol politikacı ve Başbakan 1943 - Vedat Demircioğlu, Türk devrimci (İTÜ öğrencisi ve Türkiye'de 68 Kuşağının ölen ilk ismi) (ö. 1968) 1945 - Meral Çetinkaya, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı 1949 - Bernard Arnault, Fransız iş adamı 1951 - Yusuf Ziya Özcan, Türk akademisyen ve diplomat 1956 - Teena Marie, Amerikalı şarkıcı, şarkı sözü yazarı ve yapımcı (ö. 2010) 1959 - Hüseyin Çelik, Türk siyasetçi, akademisyen ve yazar 1959 - Marianna Tsoy, Rus rock yıldızı Viktor Tsoy'un eşi 1960 - Mehmet Metiner, Türk siyasetçi 1964 - Hakan Gerçek, Türk tiyatro, sinema ve TV dizileri oyuncusu 1965 - Yukiko Miyake, Japon kadın siyasetçi (ö. 2020) 1968 - Müfit Can Saçıntı, Türk yönetmen, oyuncu ve senarist 1970 - Emre Kınay, Türk oyuncu 1970 - John Frusciante, Amerikalı müzisyen ve Red Hot Chili Peppers üyesi 1973 - Nelly Arcan, Kanadalı romancı (intihar) (ö. 2009) 1973 - Nicole Pratt, Avustralyalı tenisçi 1974 - Eva Mendes, Amerikalı oyuncu 1974 - Matt Lucas, İngiliz komedyen 1975 - Jolene Blalock, Amerikalı oyuncu 1977 - Taismary Agüero, Küba asıllı İtalyan voleybolcu 1979 - Çiğdem Aysu, Türk aktris 1984 - Aarthi Agarwal, Amerikalı aktris (ö. 2015) 1986 - Adem Kılıççı, Türk boksör 1986 - Julie Henderson, Amerikalı model 1988 - İsmail Keleş, Türk atıcı 1989 - Sterling Knight, Amerikalı aktör ve şarkıcı 1990 - İlham Tanui Özbilen, Türk atlet 1996 - Taylor Hill, Amerikalı oyuncu ve manken 1996 - Franco Acosta, Uruguaylı futbolcu 1998 - Merih Demiral, Türk futbolcu Ölümler 254 - I. Lucius, Roma Episiskoposu ve 22. papa (d. 200) 1534 - Antonio da Correggio, İtalyan ressam (d. 1489) 1539 - Nuno da Cunha, Portekizli politikacı ve Hindistan Valisi (d. 1487) 1611 - Shimazu Yoshihisa, Japon samuray (d. 1533) 1618 - John, Östergötland dükü (d. 1589) 1622 - I. Ranuccio Farnese, İtalyan soylusu ve Parma dükü (d. 1569) 1695 - Henry Wharton, İngiliz yazar (d. 1664) 1726 - Evelyn Pierrepont, İngiliz politikacı (d. 1655) 1731 - Abdülgani Nablus, Şam'lı alim ve Sufi (d. 1641) 1778 - Thomas Arne, İngiliz besteci (d. 1710) 1815 - Franz Anton Mesmer, Alman hekim (d. 1734) 1827 - Alessandro Volta, İtalyan fizikçi (d. 1745) 1827 - Pierre-Simon Laplace, Fransız matematikçi (d. 1749) 1849 - David Scott, İskoç ressam (d. 1806) 1876 - Marie d'Agoult, Alman yazar (d. 1805) 1882 - August Wilhelm Malm, İsveçli zoolog (d. 1821) 1888 - Ali Paşa Şabanagay, Arnavut komutan (d. 1828) 1893 - Hippolyte Taine, Fransız tarihçi (d. 1828) 1894 - Austen Henry Layard, İngiliz arkeolog (d. 1817) 1895 - Henry Rawlinson, İngiliz asker (d. 1810) 1895 - Nikolai Leskov, Rus gazeteci, romancı ve kısa öykü yazarı (d. 1831) 1903 - George Francis Robert Henderson, İngiliz asker (d. 1854) 1907 - ‎Friedrich Blass‎‎, Alman filolog, akademisyen ve akademisyen (d. 1843)‎ 1914 - Georgiy Sedov, Ukraynalı-Sovyet kâşif (d. 1877) 1925 - Johan Jensen, Danimarkalı matematikçi (d. 1859) 1927 - Franz Mertens, Alman matematikçi (d. 1840) 1933 - Cavit Erdel, Türk asker ve siyasetçi (d. 1884) 1934 - Reşit Galip, Türk politikacı (d. 1893) 1940 - Cai Yuanpei, Çinli eğitimci (d. 1868) 1941 - Mehmet Rifat Börekçi, Türk din adamı ve Türkiye'nin ilk Diyanet İşleri Başkanı (d. 1860) 1944 - Max Jacob, Fransız şair ve yazar (d. 1876) 1945 - Lena Baker, Amerikalı katil (d. 1901) 1947 - Alfredo Casella, İtalyan besteci (d. 1883) 1950 - Sid Grauman, Amerikalı şovmen (d. 1879) 1953 - Herman J. Mankiewicz, Amerikalı senarist ve En İyi Özgün Senaryo Akademi Ödülü sahibi (d. 1897) 1953 - Josef Stalin, Sovyet devlet adamı ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri (d. 1879) 1953 - Sergey Sergeviç Prokofyev, Rus besteci (d. 1891) 1963 - Patsy Cline, Amerikalı şarkıcı (d. 1932) 1965 - Chen Cheng, Çinli politikacı (d. 1897) 1965 - Pepper Martin, Amerikalı beyzbolcu (d. 1904) 1966 - Anna Akhmatova, Rus şair (d. 1889) 1974 - Sol Hurok, Rus-Amerikalı emprezaryo (d. 1888) 1977 - Tom Pryce, İngiliz Formula 1 sürücüsü (d. 1949) 1980 - Jay Silverheels, Kanadalı oyuncu (d. 1912) 1980 - Winifred Wagner, Alman opera yapımcısı (d. 1897) 1981 - Yip Harburg, Amerikalı şarkı sözü yazarı (d. 1896) 1982 - John Belushi, Amerikalı oyuncu (d. 1949) 1983 - Mustafa Uykusuz (Mim Uykusuz), Türk karikatürist (d. 1922) 1984 - Tito Gobbi, İtalyan bariton (d. 1915) 1984 - William Powell, Amerikalı oyuncu (d. 1892) 1988 - Alberto Olmedo, Arjantinli komedyen (d. 1933) 1990 - Edmund Conen, Alman futbolcu (d. 1914) 1991 - Kazım Taşkent, Türk siyasetçi, bürokrat ve Yapı ve Kredi Bankası'nın kurucusu (d. 1895) 1995 - Vivian Stanshall, İngiliz müzisyen, oyuncu ve yazar (Bonzo Dog Band üyesi) (d. 1943) 1996 - Whit Bissell, Amerikalı oyuncu (d. 1909) 1997 - Samm Sinclair Baker, Amerikalı yazar (d. 1909) 1999 - Richard Kiley, Amerikalı oyuncu (d. 1922) 2000 - İzzet Baysal, Türk mimar ve sanayici (d. 1907) 2000 - Lolo Ferrari, Fransız oyuncu (d. 1962) 2001 - Necmi Rıza Ayça, Türk karikatürist (d. 1914) 2004 - Walt Gorney, Amerikalı oyuncu (d. 1912) 2006 - Richard Kuklinski, Amerikalı seri katil (d. 1935) 2010 - Peter Woodcock, Kanadalı seri katil (d. 1939) 2010 - Richard Stapley, İngiliz aktör ve yazar (d. 1923) 2013 - Hugo Chávez, Venezuela Devlet Başkanı (d. 1954) 2016 - Mithat Danışan, Türk bas gitarist (d. 1949) 2016 - Raymond Samuel Tomlinson, Amsterdam, New York doğumlu bilgisayar programcısı ve "'@'" işaretini adreslerde ilk kullanan kişi (d. 1941) 2016 - James Douglas, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1929) 2021 - Suna Tanaltay, Türk eğitmen, yazar ve televizyoncu