Baha Gelenbevi, Sabahattin Kalender

Bugün 7 Ağustos. Baha Gelenbevi ve Sabahattin Kalender'in ölüm yıldönümü. BRT Yayın Grubu olarak bu değerlerimizi saygıyla anıyoruz... Baha Gelenbevi kimdir? Doğum Tarihi : 7 Ocak 1907, İstanbul
Ölüm Tarihi - 7 Ağustos 1984, İstanbul Türkiye'de sinema eğitimi almış ilk yönetmen... 1907 yılında İstanbul'da doğdu. Ortaöğrenimini Galatasaray Lisesi'nde ve Fransa'nın Nice kentinde tamamladı. 1928'de Paris Valebre Yüksek Tarım Enstitüsü'nü bitirerek tarım mühendisi oldu. Aynı yıl, sinemaya duyduğu ilgi nedeniyle Paris'teki Joinville Film Stüdyolarının kurgu atölyesine çırak olarak girdi. Fransa'da geçirdiği 11 yıl boyunca aksesuarcılık, film, fotoğraf operatörlüğü ve Pierre Billon, Andre Hügo ve ünlü rejisör Abel Gence'nin asistanlığını yaptı. İkinci Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine 1939'da 35 yaşında Türkiye'ye döndü. Türkiye'de 1943’te Dertli Pınar filmi foto direktörlüğünü yaptı. 1944’te senaryosunu yazdığı "Deniz Kızı" filminin rejisörlüğünü yaptı. Bunu, çoğunun senaryosunu da yazdığı ve aralarında Yanık Kaval (1947), Kanlı Döşek (1949), Barbaros Hayrettin Paşa (1951), Boş Beşik (1952), Kaldırım Çiçeği (1953) gibi filmlerin de yer aldığı dokuz film izledi. Ayrıca 1948'de Suriye'nin Kurtuluşu adlı bir belgesel çekti. Avrupa'da öğrendiği çağdaş film tekniklerini çektiği filmlere uygulayarak Türk sinemacılığına katkıda bulundu. Türk Sinema Sanatçıları derneğini kurdu. Gelenbevi 1962'de sinemayı bırakarak tümüyle fotoğraf çalışmalarına yöneldi. İlk fotoğraf sergisini 1939'da Eminönü Halkevi'nde açmıştı. Bu tarihten sonra 13 kişisel sergi daha açtı, birçok karma sergiye katıldı. Bazısı Fransız dergilerinde yayımlanan fotoğraflı röportajlar hazırladı. 1960'ta Uluslararası Fotoğraf Sanatı Federasyonu'nun (FIAP) onur üyeliğine seçildi, 1983'te bu kuruluşun en yüksek derecesi olan Honoraire Excellence sanıyla onurlandırıldı. 1967'de Kanada'da yapılan Dünya diyapozitif yarışmasında altın madalya kazandı. Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Fotoğraf Enstitüsü'nden onur plaketi aldı, İstanbul Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Derneği'nin (İFSAK) onur üyeliğine seçildi. Çeşitli dergilerde sinema sanatı üzerine kuramsal yazılar da yazan Gelenbevi'nin asıl mesleği tarımcılıkla ilgili Kuru Meyveclik (1939) ve sinema ile ilgili Film Reji Asistanı Adayı Kılavuz Kitabı (1983) adlı iki kitabı vardır. 1978'de Baha Gelenbevi'ye Türk Filmciler Derneği tarafından "Sinemada Fotoğraf Direktörlüğü 50 yıl" Altın madalyası verilmiştir. Gelenbevi, Türk sinemasının tiyatrodan bağımsızlaşması için çaba harcayan öncü yönetmenlerden biridir. Filmlerinde özen gösterdiği görüntü titizliğinin temelinde, fotoğraf konusundaki çalışmaları yatar. Yönetmenliğinin yanı sıra sinemanın örgütlenmesi ve kurumlaşması için de çaba harcamış, kurucusu olduğu Türk Sinema Sanatçıları Derneği başkanlığına, 1960'ta Türk Sanatçı Şurası Sinema Alt Komisyonu üyeliğine, 1961'de Turizm Bakanlığı Sinema Danışma Kurulu başkanlığına seçilmiştir. Sinema çalışanlarını bünyesinde toplamayı amaçlayan Sine-İş sendikasının kuruluş çalışmalarına katılmıştır. Çok yönlü bir sanatçı olan Gelenbevi'nin sinema ve fotoğraf dışında, yağlıboya resim, heykel ve şarkı sözü yazarlığı gibi çalışmaları vardır. Baha Gelenbevi, fotoğraf ve sinema alanında iz bırakmış bir ustaydı. Yıllar önce "Yeni Fotograf" dergisinde yayınlanan bir yazısında "Yalnız içgüdü veya özel yetenekle fotoğrafta sanat yapmak olanaksızdır. Fotoğrafta sanat yapmak için birtakım gereksinmelerin bir asgari müştereke vardırılması kadar bilinçle, bilinçdışı içeriklerin estetik dizaynını bireysel olarak gerçekleştirme gücüne erişmiş olmak ilk şarttır" diyerek fotoğraf hakkındaki görüşlerini belirtir. 18. İstanbul Fotoğraf Günleri kapsamında 8 kasım 2002’de İFSAK sergi salonunda Baha Gelenbevi anısına bir sergi açıldı. Sergide Gelenbevi' ye ait yeğeni Gündüz İmşir arşivinden 29 fotoğraf ve Engin Özendes arşivinden 23 fotoğraf yer aldı. Ayrıca İbrahim Zaman ve Cem Turgay arşivinden Baha Gelenbevi ile ilgil anı fotoğrafları da bir panoda sergilendi. Yine İFSAK salonunda bir kısmı Aclan Uraz 'dan alınan Gelenbevi’ ye ait dökümanlar camlı bir bölmede sergilendi. Aynı akşam Baha Gelenbevi anısına İFSAK' ta bir söyleşi gerçekleştirildi. Söyleşiye Gelenbevi’yi Uzun yıllar tanıyan fotoğraf sanatçısı İbrahim Zaman ve sinema aktristi Engin Çağlar katıldılar. Gelenbevi 'nin kendilerini nasıl yüreklendirdiğini vurguladılar ve anılarını fotoğrafseverlerle paylaştılar. Yönetmen Filmografisi Deniz Kızı - 1944
Yanık Kaval - 1947
Çıldırtan Kadın - 1948
Kanlı Döşek - 1949
Barbaros Hayrettin Paşa - 1951
Boş Beşik - 1952
Balıkçı Güzeli / Binikinci Gece - 1953
Kaldırım Çiçeği - 1953
Günahkarlar Cenneti - 1958 Yönetmenliğini Yaptığı Belgesel Filmler Suriye'nin Kurtuluşu - 1948 Senarist Filmografisi Deniz Kızı - 1944
Yanık Kaval - 1947
Kanlı Döşek - 1949
Kaldırım Çiçeği - 1953
Günahkarlar Cenneti - 1958 Görüntü Yönetmeni Filmografisi Dertli Pınar - 1943
Köroğlu - 1945 Sabahattin Kalender kimdir? Türk bestecisi (Kosova, 1919). 1930’da Ankara Devlet Konservatuvarı’na girerek Haşan Ferit Alnar’ın öğrencisi olan Sabahattin Kalender, 1943’te Kompozisyon, Orkestra Şefli­ği ve Piyano Bölümlerini bitirip aynı okulda kontrapunto ve çalgıbilgisi dersleri verdi. Bu arada orkestra için bestelediği İntermezzo ve Konser Uvertürü, 1944’te Riyaset-i Cumhur Flarmonik orkestrası tarafından ses­lendirildi. Besteci, aynı yıllarda bir de piyano için Süit yazdı. 1948’de devlet yarışma sınavını kaza­nan Sabahattin Kalender, Paris Konservatuvarı’nda dört yıl müzik eğitimi gördü. Paris’te Honegger ve Milhaud gibi ünlü bestecilerin öğrencisi ol­du. Yurda döndükten sonra Ankara Devlet Operası’na piyano eşleyicisi ve orkestra yöneticisi olarak atandı. 1955’ten sonra opera orkestrasının şefi ve 1962’den soma genel müzik yö­netmeni oldu. Bu arada Devlet Senfo­ni Orkestrası’mn halk konserlerini ve TRT Oda Orkestrası’m yönetti. 1962’de yazdığı Nasreddin Hoca ope­rasını, hüzünlü ve yalmz geçen genç­lik yıllarının karşıt bir simgesi olarak bestelediğim belirten Sabahattin Ka­lender, Nasreddin Hoca’nm neşesini müziğe yansıttı. Müzikte böylece nük­teli anlatıma yönelen besteci Boncuk­lar ve Cmcıklar (1966) adlı yapıtları­na da Türk folklorunun canlı neşesi­ni kattı. Daha soma Karagöz, Deli Dumrul (Su­at Taşer’in librettosu üstüne) ve Ata­türk’ün Kurtuluş Savaşı günlerindeki anılarım konu alan Ateş ve İnanç (Os­man Güngör Feyzioğlu’nun librettosu üstüne; 1982’de tamamlandı ve ses­lendirildi) adlı operaları besteledi. Günümüzde Ankara Devlet Operası ve Balesi’nde orkestra şefi olarak ça­lışan ve Ankara Devlet Konservatuva- rı’nda bando şefliği, kontrapunto, füg dersleri veren Sabahattin Kalender bütün yapıtlarında Türk halk ezgile­rinin renk ve ritimlerinden yararlan­mış, bu özü en yalın biçimiyle koruya­bilecek orkestrasyon ve armoni çatı­sını kurmuştur. 7 Ağustos 2012 tarihinde aramızdan ayrılmıştır. Başlıca Eserleri Orkestra için: İntermezzo (1944); Konser Uvertürü (1944); Boncuklar (1966); Cıncıklar (1966); Köy Ovalan (1970; 1970 TRT Ödülü). Opera: Nasreddin Hoca (1962); Ka­ragöz; Deli Dumrul; Ateş ve İnanç (1982). Solo çalgı için: Piyano Süiti (1947); Türk Rapsodisi (eşliksiz keman, 1949). Şan: Şan ve piyano, şan ve orkestra için şarkılar.